Het is oppassen geblazen deze maand, de verleiding van zoetigheid zal hoogtij vieren. Dat heeft natuurlijk grotendeels te maken met het overweldigende aanbod, maar ook Sinterklaasavond en andere cadeaumomenten dragen daar op psychologische wijze aan bij. Uit recent onderzoek van Schlosser (2015) blijkt dat een gevoel van dankbaarheid van invloed is op onze onbewuste voorkeur voor de consumptie van zoetigheden. Vooral wanneer we ons verbonden voelen met anderen zijn we eerder geneigd zoete producten te consumeren, nadat we een cadeau hebben ontvangen.
Ben je een jaar lang zoet geweest? Dan verdien je op Sinterklaasavond een mooi cadeau, uit handen van de Sint zelf of verpakt in een leuke surprise. Wie zoet is krijgt immers lekkers. Die bekende zoetheid-metafoor heeft belangrijke psychologische invloed op ons keuzegedrag. Wanneer we een cadeau ontvangen associëren we dat in ons brein onbewust met ‘zoet zijn’, want op basis daarvan hebben we het cadeau immers verdiend. Dat idee van ‘zoet zijn’ leidt ons vervolgens tot een grotere onbewuste voorkeur voor zoete producten, waardoor de momenten van dankbaarheid een groter risico vormen met betrekking tot onze gezondheid.
De invloed van dankbaarheid
Dankbaarheid is een positieve emotie die volgt op de welwillendheid van anderen (Barlett & DeSteno, 2006). Tot op heden werden er vooral positieve effecten van dankbaarheid aangetoond, bijvoorbeeld omdat we ons socialer gedragen (McCullough, Emmons, Kilpatrick & Larson, 2001), we intieme banden met anderen aangaan (Gordon, Impett, Kogan, Oveis & Keltner, 2012) en we ons zowel psychologisch als fysiek prettiger voelen wanneer we regelmatig dankbaarheid ervaren (Emmons & McCullough, 2003).
Meer algemeen onderzoek van bijvoorbeeld Han, Lerner en Keltner (2007) toonde eerder al aan dat emoties psychologische invloed kunnen hebben op ogenschijnlijk irrelevante zaken, er is sprake van een onbewuste en automatische invloed die we maar moeilijk kunnen remmen. Met name dankbaarheid is interessant, aangezien het een emotie is die weinig onderzocht wordt en toch een belangrijke invloed kan hebben. Het is daarbij van belang om dankbaarheid te onderscheiden van bijvoorbeeld trots. Bij dankbaarheid is iemand anders verantwoordelijk voor onze persoonlijke positieve ervaring (we krijgen een cadeau), terwijl er bij trots bijvoorbeeld sprake is van een prestatie die we zelf leveren waar vervolgens een positieve ervaring uit volgt (we verrichten goed werk). Het feit dat we het cadeau krijgen geeft ons onbewust aan dat we iets ‘verdiend’ hebben. In het Engels is de metafoor op basis daarvan overigens nog sterker. Het cadeau is een ‘act of sweetness’, een zoete daad van een ander die ons beloont voor het zoete gedrag dat we hebben vertoont.
Metaforen en verbondenheid
Dergelijke metaforen zijn overigens vaker van invloed op ons gedrag. We beschrijven een gezellige en enthousiaste persoon bijvoorbeeld gemakkelijk als ‘warm’, terwijl iemand die we niet kennen en wat nors kijkt wat ‘koud’ kan overkomen. Zorg er daarom bijvoorbeeld voor dat je tijdens een netwerkborrel een koud glas drinken neemt, om je niet te laten beïnvloeden door de warmte in je handen wanneer je in dient te schatten wie je tegenover je hebt.
Een belangrijke modererende factor is de psychologische verbondenheid die we voelen (Gino & Galinksy, 2012). We zoeken onbewust naar verbondenheid met anderen, bijvoorbeeld op basis van vergelijkbare namen (Pelham, Carvallo & Jones, 2005) of achtergronden. Eerder beschreef ik al eens hoe het geven van een cadeau dat onderlinge gevoel van verbondenheid kan aanwakkeren. Des te meer verbondenheid je ervaart bij het cadeau dat je krijgt, des te sterker het gevoel van ‘sweetness’ en groter het risico dat je loopt om onbewust gemakkelijker voor zoetigheden te kiezen.
4 experimenten met dankbaarheid
Uit vier verschillende experimenten blijkt dat een gevoel van dankbaarheid inderdaad onze onbewuste voorkeur voor zoete producten vergroot. Wanneer we een cadeau ontvangen ervaren we een gevoel van dankbaarheid. De mate van psychologische verbondenheid met de ander binnen die dankbaarheid is vervolgens van invloed op onze voorkeur voor zoetigheden, een groter gevoel van verbondenheid laat die onbewuste voorkeur verder toenemen.
Het effect van dankbaarheid heeft te maken met het onbewuste gevoel dat we ‘kindness’ of ‘sweetness’ van de ander verdienen. We hebben ons blijkbaar goed gedragen, we zijn weer een jaar lang ‘zoet’ geweest en mogen daarom tijdens Sinterklaasavond een cadeau uitpakken. We verdienen een bepaalde mate van zoetheid, die onze automatische weerstand tegen zoetigheden laat afnemen. Als het gevolg daarvan hebben we een grotere onbewuste voorkeur voor zoetigheden, terwijl onze voorkeur voor niet-zoete voedingsmiddelen juist afneemt. De zoete producten sluiten beter aan bij de ‘zoete’ persoon die we blijkbaar zijn, waardoor we meer moeite hebben dergelijke verleidingen te weerstaan.
Advies voor in de praktijk
Hoe je daar in de praktijk het best mee om kunt gaan? De decemberdagen brengen doorgaans verschillende cadeaumomenten met zich mee. Je ontvangt een chocoladeletter op je werk, er staat iemand met een kerstpakket aan de deur en wellicht delen jullie onderling tijdens Sinterklaasavond of de Kerstdagen cadeaus aan elkaar uit. Dat is natuurlijk hartstikke leuk, maar maakt het onbewust een stuk verleidelijker om die schaal met pepernoten en marsepein leeg te eten of tijdens de kerst een extra stuk banketstaaf af te snijden.
Het is lastig om je tegen een onbewuste invloed te wapenen, al helpt het natuurlijk wanneer je wat bewustzijn creëert. Wees je er na het ontvangen van een cadeau dus van bewust dat je brein minder weerstand heeft tegen allerlei zoetigheden. Wil je tijdens de feestdagen deze maand voorkomen dat je vanaf begin januari hard aan de bak moet in de sportschool? Maak voordat je een cadeau ontvangt alvast een soort planning van wat je aan zoetigheden kunt eten. Schrijf het ergens voor jezelf op, bijvoorbeeld als notitie op je smartphone. Tijdens de feestdagen kan die notitie goed van pas komen, al heb je er bovendien natuurlijk wat zelfdiscipline bij nodig. Wil je het jezelf nog wat gemakkelijker maken? Spreek dan samen met anderen af dat je niet teveel zal snoepen, het liefst met de degenen waarmee je cadeaus uitwisselt. De sociale druk naar elkaar creëert een extra stok achter de deur, zodat je tijdens de feestdagen minder gemakkelijk in de val van zoetigheden trapt.
Bronnen
Bartlett, M. Y., & DeSteno, D. (2006). Gratitude and prosocial behavior. Psychological Science, 17, 319–325.
Emmons, R. A., & McCullough, M. E. (2003). Counting blessings versus burdens: An experimental investigation of gratitude and subjective well- being in daily life. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 377–389.
Gino, F., & Galinsky, A. D. (2012). Vicarious dishonesty: When psychological closeness creates distance from one’s moral compass. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 119(1), 15–26.
Gordon, A. M., Impett, E. A., Kogan, A., Oveis, C., & Keltner, D. (2012). To have and to hold: Gratitude promotes relationship maintenance in intimate bonds. Journal of Personality and Social Psychology, 103, 257–274.
Han, S., Lerner, J. S., & Keltner, D. (2007). Feelings and consumer decision making: The appraisal-tendency framework. Journal of Consumer Psychology, 17, 158–168.
McCullough, M. E., Emmons, R. A., Kilpatrick, S. D., & Larson, D. B. (2001). Is gratitude a moral affect? Psychological Bulletin, 127, 249–266.
Pelham, B. W., Carvallo, A., & Jones, J. T. (2005). Implicit egoism. Current Directions in Psychological Science, 14, 106–110.
Schlosser, A.E. (2015). The sweet taste of gratitude: Feeling grateful increases choice and consumption of sweets. Journal of Consumer Psychology, 25, 561-576.
No Comments