De psychologische verklaring voor de tunnelvisie in Making a Murderer

19 februari 2016

Making a Murderer is een absolute hit op Netflix. De serie speelt in op de Real Crime-trend van dit moment en vertelt het ongelofelijke verhaal van Steven Avery die na jaren onterecht te hebben vastgezeten vrijkomt en daarna opnieuw wordt opgepakt. Deze keer is het echter menens, het Openbaar Ministerie rakelt allerlei bewijs op dat naar hem wijst als de dader van een moord.

Zonder iets weg te geven over de afloop (ook al hoeft die spoiler je kijkplezier niet eens in de weg te zitten) moge het duidelijk zijn dat lang niet iedereen overtuigd is van het feit dat Steven de moord inderdaad gepleegd zou hebben. Zijn advocaten voeren aan dat er sprake is van een enorme gerechtelijke dwaling, wat volgens hen voor een groot deel het gevolg zou zijn van menselijk falen. Een van de advocaten, Dean Strang, vertelt in een van de latere afleveringen dat hij er niet eens van overtuigd is dat er sprake is van kwade opzet om Avery achter de tralies te krijgen. Het zou volgens hem net zo goed kunnen gaan om puur menselijk falen, als het gevolg van de menselijke aard en de wijze waarop het rechtssysteem in elkaar zit.

Confirmation bias

Hoe zit dat menselijk falen dan in elkaar en wat zou daar de oorzaak van kunnen zijn? Making a Murderer schetst een klassiek beeld van tunnelvisie, iets dat we in de consumentenpsychologie kennen als de Confirmation Bias. Daniel Medwed is professor aan de Northeastern University en omschrijft tunnelvisie als volgt: “zodra je een hypothese gevormd hebt bekijk je alles door die lens en interpreteer je data uitsluitend op de wijze die daarop aansluit”. Het betekent dat je binnen het beschikbare bewijs slechts op zoek gaat naar zaken die je gestelde theorie (Avery is de dader) kunnen bewijzen. Bewijs dat in een andere richting wijst (Avery is niet de dader) laat je liggen of neem je niet serieus.

Het is een bekende menselijke trek, tunnelvisie komt vaker voor dan je denkt. Het heeft menig kandidaat in Wie is de Mol al de kop gekost (spreiden, spreiden, spreiden!) en met name mensen met een laag inkomen blijken hebben moeite te hebben de juiste aankopen te doen. Wil je bijvoorbeeld een nieuwe televisie kopen en twijfel je tussen een Philips of een Samsung TV? Wellicht heb je een goede eerdere ervaring gehad met Philips, iets dat er onbewust toe kan leiden dat tunnelvisie zich meester maakt van je beslissingsproces. Je bekijkt verschillende televisies en waardeert de Ambilight-functie, de handige apps die er beschikbaar zijn, de scherpe aanbiedingen en Ambilux. Dat Samsung daar een gebogen scherm, hogere contrastwaarden en een stijlvoller design tegenover zet deert je niet, ‘dat is voor een televisie niet belangrijk’ houd je jezelf voor. Je neemt slechts de argumenten mee die je goed uitkomen, zodat je uiteindelijk voor die Philips TV kunt kiezen waar je onbewust al een keuze voor gemaakt had.

Ons brein houdt ervan om gelijk te hebben en dat te houden, we komen niet graag terug op eerdere keuzes die we maakten of overtuigingen die we hebben gevormd. Terugkomen of draaikonten komt niet zelfverzekerd en onbetrouwbaar over, iets dat ons geen prettig gevoel oplevert. Vasthouden aan waar we voor staan, dat voelt veel overtuigender. De Confirmation Bias kan echter grote gevolgen hebben, zoals Making a Murderer net als gerechtelijke dwalingen in Nederland laat zien.

Tunnelvisie voorkomen

Je niet in de luren laten leggen door de Confirmation Bias en tunnelvisie? Schrijf je overtuiging op en zet daar het bewijs bij dat je daarvoor hebt op een rij. Schrijf vervolgens ook de tegenovergestelde overtuiging op en zet daar het bewijs bij dat je kunt vinden. Probeer dit zo objectief mogelijk te doen. Vind je dat lastig? Het helpt wanneer je iemand anders vraagt advocaat van de duivel te spelen. Wijst het geheel aan bewijs inderdaad nog steeds in de richting die je hebt gekozen? Wellicht is het goed dat toch nog eens te overdenken of er op terug te komen.

Artikel met plezier gelezen? Like me op Facebook en lees wekelijks een slimme psychologische tip die je direct kunt inzetten.

Wetenschappelijke bron

Plous, S. (1993). The Psychology of Judgment and Decision Making. p. 233.

You Might Also Like

No Comments

Leave a Reply