Uitgeloot voor een studie? De impact bias maakt het erger dan het is

Stel je schrijft je in voor een studie geneeskunde, maar je krijgt te horen dat je bent uitgeloot. Je bent helaas niet welkom, je zal een andere studie moeten zoeken of een jaar moeten wachten. Dat voelt direct nadat je dat hoort enorm slecht. Dit komt bovendien goed overeen met wat je daarvan zou verwachten, je kunt je voorstellen dat dit geen leuk nieuws is. Probeer je nu eens voor te stellen hoe je je bijvoorbeeld 10 dagen nadat je het nieuws hoort zal voelen. Nog steeds behoorlijk slecht, toch? We verwachten ons langdurig slecht te voelen nadat we slecht nieuws horen of met een andere tegenvaller te maken hebben. Het is echter de impact bias die dat beeld vertekent, in de praktijk blijkt het wel mee te vallen.

2 sterren ** – Praktische informatie, gebaseerd op een achterliggende wetenschappelijke theorie

We zijn niet zo goed in het inschatten van onze gevoelens in de toekomst. We zijn in meer brede zin überhaupt niet zo sterk in inschatten. We hebben bijvoorbeeld moeite om het aantal calorieën van gezonde producten met ongezonde toppings in te schatten, moeite met het inschatten van de omgevingstemperatuur en moeite met het achteraf inschatten hoe groot de kans op succes eigenlijk was.

Oorzaken van de impact bias

De impact bias werd in 1998 ontdekt en benoemd door Gilbert en zijn collega’s. Hij vroeg deelnemers aan zijn experiment vooraf hoe zij zich direct na een afwijzing voor een vacature zouden voelen en hoe ze zich zo’n 10 minuten later zouden voelen. Ze bleken goed in te schatten dat ze zich direct na de afwijzing erg slecht zouden voelen, maar gaven aan dat dit 10 minuten later nog net zo zou zijn. In de praktijk bleek dat erg mee te vallen, ze voelden zich 10 minuten later alweer een stuk beter.
Hoe dat kan? De impact bias zorgt er op verschillende manieren voor dat negatieve gebeurtenissen op voorhand een grotere negatieve invloed op onze gemoedstoestand lijken te hebben dan het geval is. Enkele van de redenen zijn:

• Moeite met voorspellen van de toekomst
 We hebben grote moeite om onze gevoelens bij gebeurtenissen die we nog niet hebben ervaren te voorspellen.
• Verkeerde theorieën 
We leren (onbewust) dat we gelukkig worden van materiële zaken zoals meer geld. De correlatie tussen meer geld en een groter geluksgevoel (op wereldwijde schaal) bestaat echter niet.
• Dan valt het achteraf wel mee
 Als we vooraf uitgaan van een grote teleurstelling (ook na een tussenpauze) valt het in de praktijk wel mee, het helpt onszelf te beschermen.
• Anchoring van gevoelens
 We voorspellen het nare gevoel na 10 minuten of na 10 dagen relatief ten opzichte van het eerste moment waarop we het slechte nieuws te horen krijgen. Vanwege anchoring schatten we de impact van slecht nieuws te hoog in.

Wees niet bang voor tegenvallers

Het is lastig om je te wapenen tegen de impact bias, mede vanwege de verschillende redenen die samen bijdragen aan het effect. Je kunt echter wel zorgen voor meer lef om je te proberen in te loten of een sollicitatiegesprek te voeren. Nu je weet dat de impact bias een matige voorspelling veroorzaakt kun je daar bovendien uit afleiden dat de teleurstelling bij een afwijzing in eerste instantie hevig zal zijn. Zo’n 10 minuten later of zelfs 10 dagen later valt het gelukkig al enorm mee. Je bent er wat dat betreft sneller bovenop dan je op voorhand zou inschatten. De impact bias leidt tot verkeerde voorspellingen, waardoor het uiteindelijk best wel meevalt en je een andere leuke studie vindt. En zo niet? Dan heb je een jaar de tijd om bijvoorbeeld te werken, te reizen of andere gave dingen te doen en het dan nog eens te proberen en wellicht wel bij de gelukkigen te horen die zijn ingeloot.

Artikel met plezier gelezen? Like me op Facebook en lees wekelijks slimme psychologische tips die je direct kunt inzetten.

Wetenschappelijke bronnen

Gilbert, Daniel T.; Pinel, Elizabeth C.; Wilson, Timothy D.; Blumberg, Stephen J.; Wheatley, Thalia P. (1998). “Immune neglect: A source of durability bias in affective forecasting.” (PDF). Journal of Personality and Social Psychology 75 (3): 617–638. doi:10.1037/0022-3514.75.3.617.