Valsspelen mag natuurlijk helemaal niet. Toch voelt dat anders als iemand anders er voordeel van heeft. Dus koop je de schooldirecteur om zodat jouw kind ondanks matige resultaten toch wordt toegelaten? Dan voelt dat stukken minder slecht dan dat je dat het voor jezelf zou doen. En dat je daarna mooi kunt opscheppen tegen andere ouders, dat moffelt het brein ondertussen netjes voor je weg.
2 sterren ** – Praktische informatie, gebaseerd op een achterliggende wetenschappelijke theorie
De Amerikaanse professor Donald Langevoort waarschuwt dat ‘één van de meest stimulerende motivaties om vals te spelen is wanneer je dat in dienst kunt doen van iemand anders’. En dat is precies wat Max Bazerman beschrijft in zijn boek Blind Spots.
Hij wijst op een onderzoek door onder andere gedragswetenschapper Dan Ariely. Daarin blijkt uit een test met een leugendetector dat deelnemers in principe eerlijk willen zijn. Maar, als ze de kans hebben om vals te spelen en daar iemand anders mee te helpen staan ze daar relatief welwillend tegenover.
De motivatie om eerlijk te zijn
In de basis willen mensen graag eerlijk zijn. Daarom vind je het lastig om te liegen, en keur je valsspelen af. Dat wil zeggen, zolang je er geen geschikte rationalisatie voor beschikbaar hebt.
Als het brein de kans krijgt om het valsspelen ‘goed te praten’ wordt het al een stuk verleidelijker om daar toch voor te vallen. Zo blijkt dat ouders bereid zijn vals te spelen als hun kinderen daar beter van worden. En wordt het een stuk makkelijker als er samen met jou nog iemand anders profiteert.
Pas op voor altruistic cheating
Zelfs met het volste vertrouwen in de mensen om je heen moet je daarom oppassen voor altruistic cheating. Het is een altruïstische vorm van valsspelen, waarmee iemand vals speelt om daar iemand anders van te laten profiteren. Of om daarvan zowel zelf, als samen met iemand anders te profiteren.
Het brein heeft dan een prima basis om het gedrag goed te praten, ook al weet het individu natuurlijk dat valsspelen niet mag. Met de uitleg ‘dat iemand anders er (ook) van profiteert’ voelt het brein zich er prima bij, dus valt er een belangrijke remming weg om op het rechte pad te blijven.
Interessant artikel gelezen en wil je op de hoogte blijven van leuke psychologische inzichten? Meld je aan voor de nieuwsbrief, zodat je iedere vrijdag de nieuwe artikelen ontvangt.
Patrick is meer dan 10 jaar zelfstandig Consumentenpsycholoog. Hij combineert psychologie met marketing. Psychologische inzichten maken hem gelukkiger met zijn eigen (aankoop)keuzes en vormen de wetenschappelijke basis om bedrijven en instellingen te adviseren. Hij schrijft hier blogartikelen op de site, schrijft columns voor RTLZ en De Ondernemer en wordt regelmatig gevraagd voor kranten, tijdschriften, radio en televisie. Bovendien is hij zelfstandig SEO tekstschrijver.
