Stel je voor: je wordt afgewezen na een sollicitatie. Of erger nog, je verliest je huidige baan. Hoe vang je zo’n klap mentaal op? Compensatiegedrag is één van de beschikbare strategieën. Onderzoek door specialisten in consumentengedrag ontdekten dat een holistische mindset helpt om makkelijker te compenseren en weer tevreden te zijn met jezelf. Psychologisch heet dat fluid compensation om je globale zelfwaarde te herstellen.
3 sterren *** – Wetenschappelijke inzichten vanuit de consumentenpsychologie, vertaald naar concrete voorbeelden.
Hoe je kunt compenseren voor zo’n tegenvaller hangt samen met je mindset. Die kan holistisch zijn of analytisch. Wie holistisch denkt gaat uit van het geheel, terwijl een analytische denkwijze focust op individuele onderdelen en kenmerken.
Die holistische mindset is soms cultureel bepaald. Met name in Azië en Latijns-Amerika is die denkwijze gebruikelijk. Toch kun je dat ook zelf aanleren en blijken omstandigheden en de omgeving een holistische denkwijze te kunnen stimuleren.
Self-discrepancy en psychologisch discomfort
Bij een tegenvaller ervaar je zelfdiscrepantie, die leidt tot psychologisch discomfort. Je gaat kritisch over jezelf nadenken en ervaart afbreuk aan je zelfwaardering. Het creëert een verschil tussen jouw ‘ideale ik’ en de persoon die je op dat moment bent.
Je voelt de neiging om dat verschil te overbruggen. Dat lukt met bijvoorbeeld compensatie-aankopen. Er bestaat veel onderzoek dat erop wijst dat consumptie geschikt is voor compensatie.
Bij een holistische mindset hoeft die consumptie niet gerelateerd te zijn aan de zelf-discrepantie die je ervaart op basis van de tegenvaller. Een compensatie-aankoop werkt, zolang die bijdraagt aan jouw gevoel van eigenwaarde.
Compensatiegedrag met een holistische mindset
Een analytische denkwijze zou vragen om compensatie-aankopen in hetzelfde domein als waarin je de tegenvaller ervaart. Dat valt niet mee als je wordt afgewezen voor een sollicitatie of zelfs je baan verliest. Je kunt geen nieuwe functie ‘kopen’.
Een holistische denkwijze maakt de compensatie makkelijker. Je kunt het negatieve gevoel en de negatieve invloed op je zelfwaardering compenseren in ieder ander domein. Zolang het maar belangrijk is voor je gevoel van zelfwaarde.
Je gebruikt fluid compensation, omdat je er flexibeler mee omgaat dan bij een analytische denkwijze.
Zowel de (marketing- of overheids)boodschap en communicatie als jouw eigen keuzes beïnvloeden je denkstijl. Als je focust op onderlinge verbondenheid in communicatie, producten of wat je meemaakt breng je het brein makkelijker in een holistische mindset. Dat maakt compensatiegedrag eenvoudiger, dus herstelt je gevoel van zelfwaarde makkelijker en vanuit meer verschillende domeinen.
Interessant artikel gelezen en wil je op de hoogte blijven van leuke psychologische inzichten? Meld je aan voor de nieuwsbrief, zodat je iedere vrijdag de nieuwe artikelen ontvangt.
Wetenschappelijke bronnen
Verder lezen: Wang, Q., Lisjak, M. & Mandel, N. (2023). On the flexibility of self-repair: How holistic versus analytic thinking style impacts fluid compensatory consumption. Journal of Consumer Psychology, 33, 3-20.
Kim, S., & Gal, D. (2014). From compensatory consumption to adap- tive consumption: The role of self-acceptance in resolving self- deficits. Journal of Consumer Research, 41(2), 526–542.
Lisjak, M., Bonezzi, A., Kim, S., & Rucker, D. D. (2015). Perils of compensatory consumption: Within-domain compensation undermines subsequent self-regulation. Journal of Consumer Research, 41(5), 1186–1203.
Mandel, N., Lisjak, M., & Wang, Q. (2020). Compensatory routes to object attachment. Current Opinion in Psychology, 39, 55–59.
Nisbett, R. E., Peng, K., Choi, I., & Norenzayan, A. (2001). Culture and systems of thought: Holistic versus analytic cognition. Psychological Review, 108(2), 291–310.
Packard, G., & Wooten, D. B. (2013). Compensatory knowledge signaling in consumer word-of-mouth. Journal of Consumer Psychology, 23(4), 434–450.
Rozin, P., Moscovitch, M., & Imada, S. (2016). Right: Left:: East: West. Evidence that individuals from East Asian and South Asian cultures emphasize right hemisphere functions in compar- ison to Euro-American cultures. Neuropsychologia, 90, 3–11.
Zhu, R., & Meyers-Levy, J. (2009). The influence of self-view on context effects: How display fixtures can affect product evaluations. Journal of Marketing Research, 46(1), 37–45.
Patrick is meer dan 10 jaar zelfstandig Consumentenpsycholoog. Hij combineert psychologie met marketing. Psychologische inzichten maken hem gelukkiger met zijn eigen (aankoop)keuzes en vormen de wetenschappelijke basis om bedrijven en instellingen te adviseren. Hij schrijft hier blogartikelen op de site, schrijft columns voor RTLZ en De Ondernemer en wordt regelmatig gevraagd voor kranten, tijdschriften, radio en televisie. Bovendien is hij zelfstandig SEO tekstschrijver.
