Als robots helpen bij rampen doneren mensen minder: hoe komt dat psychologisch?

1 mei 2023

Robots die zoeken naar overlevenden na een aardbeving en robots die de brandweer helpen met blussen. Bijzonder handig en vrij van gevaar (op menselijk leed bij hulpverleners). Maar, hoe zit dat psychologisch? Bijvoorbeeld als het gaat om de donaties die we met z’n allen opbrengen? Specialisten in consumentengedrag ontdekten dat die donaties tegenvallen, als robots het werk doen. Hoe meer nadruk de hulpverlening legt op deze robots, hoe minder mensen doneren.

3 sterren *** – Wetenschappelijke inzichten vanuit de consumentenpsychologie, vertaald naar concrete voorbeelden.

Dat het innovatief, efficiënter en met minder gevaar is ten spijt: de inzet van robots bij rampen kent dus ook een keerzijde. Dat ligt aan de mate waarin de inzet bij rampen inspireert en aanmoedigt. Dat is minder als robots het werk doen. Daarom vallen donaties lager uit. Dat wil zeggen, als bij het publiek het beeld leeft dat die robots dat doen. Het gaat vooral om de beeldvorming, bijvoorbeeld door berichtgeving in de media.

Over robots en mensen

Hoe het publiek reageert op de inzet van robots of mensen varieert. Eerdere onderzoeken toonden bijvoorbeeld aan dat:

  • Het geen verschil maakt als het gaat om de motivatie bij studenten, bij een robot of een menselijke docent voor de klas.
  • Consumenten robots minder waarderen als ze producten met symbolische waarde willen kopen.
  • Consumenten robots meer waarderen dan mensen, als ze een oneerlijk prijsaanbod krijgen.

In dit nieuwe onderzoek blijkt dat mensen minder aanmoediging en inspiratie ervaren. Daardoor doneren ze minder, als robots een nadrukkelijke rol spelen bij de rampenbestrijding.

Hoe reageren we op rampen?

Dat heeft te maken met hoe consumenten reageren op rampen.

In eerste instantie ervaren mensen angst en hulpeloosheid, zelfs thuis op de bank. De rampenbestrijding pakt dit aan door 1) de bron van de ramp te bestrijden (bijvoorbeeld door een brand te blussen), 2) door een reddingsactie te organiseren (en mensen en dieren in veiligheid te brengen) en 3) door nazorg te bieden (voor mensen, en bijvoorbeeld door de rampplek te desinfecteren of op te ruimen).

Consumenten die hierover lezen, horen of ernaar kijken ervaren aanmoediging en inspiratie. Die emoties blijken een belangrijke rol te spelen bij de motivatie om bij te dragen, bijvoorbeeld door te doneren.

Hoeveel we doneren hangt af van drie elementen:

  • Autonomie van de hulptroepen (om uit eigen beweging mee te helpen)
  • Ingeschat gevaar voor de helpers
  • Het doel van de actie (bijvoorbeeld om mensen en dieren te redden)

Robots scoren slecht op die elementen. Het zijn mensen die ze aansturen (dus ze gaan niet uit eigen beweging aan de slag) en robots lopen minder gevaar dan mensen. Tenminste, dat is het beeld dat bij veel consumenten leeft.

(Overigens, de inzet van robots is vaak effectiever dan die van mensen. En minder gevaarlijk. Ook dat motiveert, vanuit positieve emoties. Toch is dat effect minder sterk, dus sneeuwt het onder).

Stille inzet van technologie

Dus wil jij jezelf motiveren om zoveel mogelijk te doneren bij een ramp?
Verdiep je dan vooral in het werk van reddingswerkers. De menselijke, omdat die je aanmoedigen en motiveren om meer te geven. Laat die robots lekker in stilte hun werk doen.

Andersom lijkt het vanuit overheden en hulporganisaties verstandig om vooral niet te veel te vertellen over de eventuele inzet van robots. Laat die vooral in stilte hun werk doen, en geef de mensen die met gevaar voor eigen leven meehelpen de aandacht. Dat leidt tot zoveel mogelijk donaties, dus tot meer mogelijkheden om de ramp samen te bestrijden of op te ruimen wat er is ontstaan.


Interessant artikel gelezen en wil je op de hoogte blijven van leuke psychologische inzichten? Meld je aan voor de nieuwsbrief, zodat je iedere vrijdag de nieuwe artikelen ontvangt.

Wetenschappelijke bronnen

Verder lezen: Chen, F. & Huang, S. (2023). Robots or humans for disaster response? Impact on consumer prosociality and possible explanations. Journal of Consumer Psychology, 33, 432-440.

Brohmer, H., Fauler, A., Floto, C., Athenstaedt, U., Kedia, G., Eckerstorfer, L. V., & Corcoran, K. (2019). Inspired to lend a hand? Attempts to elicit prosocial behavior through goal conta- gion. Frontiers in Psychology, 10(1), 1–16.

Fernández-Llamas, C., Conde, M. A., Rodríguez-Lera, F. J., Rodríguez-Sedano, F. J., & García, F. (2018). May I teach you? Students’ behavior when lectured by robotic vs. human teachers. Computers in Human Behavior, 80, 460–469.

Garvey, A. M., Kim, T., & Duhachek, A. (2021). Bad news? Send an AI. Good news? Send a human. Journal of Marketing. Advance online publication. https://doi.org/10.1177/00222429211066972

Granulo, A., Fuchs, C., & Puntoni, S. (2021). Preference for human (vs. robotic) labor is stronger in symbolic consumption contexts. Journal of Consumer Psychology, 31(1), 72–80.

Liang, J., Chen, Z., & Lei, J. (2016). Inspire me to donate: The use of strength emotion in donation appeals. Journal of Consumer Psychology, 26(2), 283–288.

Murphy, R. R. (2015). These robots come to the rescue after a disaster. TED Women. Retrieved September 19, 2015, from https://www.ted.com/talks/robin_murphy_these_robots_come_ to_the_rescue_after_a_disaster

Yuan, Z., Cockburn, B. S., Astrove, S. L., & Buis, B. C. (2021). Sacrificing heroes or suffering victims? Investigating third par- ties’ reactions to divergent social accounts of essential employees in the COVID-19 pandemic. Journal of Applied Psychology, 106(10), 1435–1447.


Patrick is meer dan 10 jaar zelfstandig Consumentenpsycholoog. Hij combineert psychologie met marketing. Psychologische inzichten maken hem gelukkiger met zijn eigen (aankoop)keuzes en vormen de wetenschappelijke basis om bedrijven en instellingen te adviseren. Hij schrijft hier blogartikelen op de site, schrijft columns voor RTLZ en De Ondernemer en wordt regelmatig gevraagd voor kranten, tijdschriften, radio en televisie. Bovendien is hij zelfstandig SEO tekstschrijver.

You Might Also Like