Ethiek is een van de belangrijkste discussiepunten binnen mijn vakgebied. Mogen bedrijven jou zomaar proberen te beïnvloeden? En wanneer wel, of niet? Of tot op welke hoogte? Binnen die discussie gaat het vaak over nudges. Het zijn kleine ‘duwtjes’ om bepaald gedrag te stimuleren, veelal bedoeld om duurzamer, gezonder en bijvoorbeeld toekomstbestendiger te kiezen. Maar heb jij dan nog wel een echt vrije keuze?
3 sterren *** – Wetenschappelijke inzichten vanuit de consumentenpsychologie, vertaald naar concrete voorbeelden.
Het is een interessante discussie, met sprekende voors en tegens. Een aantal gedragswetenschappers en (consumenten)psychologen deed onderzoek naar de mate waarin nudges onze autonomie in de weg zitten. Ze onderzochten bovendien specifiek of het helpt om de nudges transparant te maken, door aan te geven dat daar sprake van is.
Een vrije en autonome keuze
Consumenten maken veel keuzes op basis van heuristieken, waardoor zij volgens critici risico lopen om hun autonomie te verliezen. Door duidelijk aan te geven dat er sprake is van een nudge zou iemand weer een keuze maken op basis van de eigen waarden en afwegingen, waardoor de autonomie hersteld is.
Stel dat je bijvoorbeeld naar een kiosk gaat, dan heb je waarschijnlijk meer aandacht voor de producten dichtbij de kassa. Die kassa is het doel dat je voor ogen hebt, om af te rekenen wat je meeneemt. Producten dichterbij krijgen meer aandacht, dus de kans is groter dat je die kiest. En liggen daar (als nudge) gezonde in plaats van minder gezonde producten? Dan is de kans dus groter dat je (ongemerkt) gezonder eet.
Het lijkt erop dat consumenten veel autonomie ervaren als ze een keuze maken, onafhankelijk van communicatie over een eventuele nudge. Dat betekent dat de communicatie daarover niet effectief is, of dat een nudge geen afbreuk doet aan onze autonomie.
Uit eerdere onderzoeken blijkt dat zelfs als er wordt aangegeven dat er sprake is van een nudge het gedrag gewoon verandert, net als wanneer je de nudge toepast zonder dat aan te geven.
Geen verlies van autonomie
Meerdere experimenten in dit nieuwe onderzoek laten zien dat het transparant communiceren over nudges inderdaad weinig tot niets verandert aan de effectiviteit daarvan. En sterker nog, zelfs twee vormen van transparantie gaven geen effect:
- Aangeven dat er sprake is van een nudge
- Aangeven dat er sprake is van een nudge en toelichten dat de meeste anderen daardoor hun gedrag aanpassen
Zelfs in het tweede geval gaven deelnemers aan dat ze nog net zoveel autonomie ervoeren. Hun gevoel van autonomie was net zo sterk als bij de groep die werd gevraagd een keuze te maken zonder enige transparantie over de nudge.
Het lijkt erop dat consumenten veel autonomie ervaren als ze een keuze maken, onafhankelijk van communicatie over een eventuele nudge. Dat betekent dat de communicatie daarover niet effectief is, of dat een nudge geen afbreuk doet aan onze autonomie. In ieder geval doet het geen afbreuk aan de ervaren autonomie, waarmee het niet problematisch lijkt om deze (voor een goed doel) in te zetten.
Opvallend daarbij is overigens dat wanneer je consumenten vraagt wat ze verwachten, ze aangeven dat ze denken dat hun autonomie beperkt zal worden en ze minder tevreden zullen zijn met hun keuze. In de praktijk blijkt dat vervolgens niet uit experimenten, dus misschien zijn we gewoon heel slechte voorspellers van wat we ergens van zullen vinden (en ja dat zijn we, die slechte voorspellers!).
Interessant artikel gelezen? Help me het bereik te vergroten met een like op Facebook. Zelf op de hoogte blijven van leuke psychologische inzichten? Abonneer je dan op de nieuwsbrief, zodat je iedere vrijdag de artikelen van die week van me ontvangt.
Wetenschappelijke bronnen
Verder lezen: Jonas Wachner , Marieke Adriaanse & Denise De Ridder (2020): The influence of nudge transparency on the experience of autonomy, Comprehensive Results in Social Psychology, DOI: 10.1080/23743603.2020.1808782
Bruns, H., Kantorowicz-Reznichenko, E., Klement, K., Jonsson, M. L., & Rahali, B. (2018). Can nudges be transparent and yet effective? Journal of Economic Psychology, 65, 41–59. https://doi.org/10.1016/ j.joep.2018.02.002
Hansen, P. G., & Jespersen, A. M. (2013). Nudge and the manipulation of choice: A framework for the responsible use of the nudge approach to behaviour change in public policy. European Journal of Risk Regulation, 4(1), 3–28. https://doi.org/10.1017/S1867299X00002762
Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. Macmillan.
Korsgaard, C. M. (2009), Self-constitution: Agency, identity, and integrity, Oxford: Open University Press.
Mill, J. S. (1999), On liberty, London: Longman. (Original work published 1859).
Paunov, Y., Wänke, M., & Vogel, T. (2020). Combining defaults and transparency information to increase policy compliance. Social Psychology, 1–6. https://doi.org/10.1027/1864-9335/a000419
Thaler, R. H., & Sunstein, C. R. (2008). Nudge: Improving decisions about health, wealth, and happiness. Yale University Press.
No Comments