Het is de laatste minuut van Frankrijk – Zwitserland tijdens EURO 2016. De Fransen zijn gastheer en vanwege 0 – 0 op het bord lijkt er een gelijkspel uit te komen. De Fransen worden op die manier groepswinnaar en treffen een relatief gemakkelijke tegenstander in de achtste finales. Bacary Sagna van de Fransen trekt de Zwitserse Blerim Dzemaili in het strafschopgebied aan z’n shirt en ontneemt ‘m zo een scoringskans. Penalty? Nee, de scheidsrechter besluit door te laten spelen: niets aan de hand. Zo’n onterecht niet gegeven penalty voelt voor een scheidsrechter stukken minder ongemakkelijk dan een eventueel onterecht wel gegeven penalty, dus bij twijfel heeft hij de neiging niets te doen. Hoe dat komt? Daar ligt psychologisch de omission bias aan ten grondslag.
1 ster * – Eenvoudig toe te passen, begrijpelijk zonder enige achtergrond
De omission bias is een cognitieve denkfout waar we gemakkelijk intrappen. Het is de denkfout die ertoe leidt dat we onterecht of schadelijk niet-handelen minder erg vinden dan onterecht of schadelijk (wel) handelen. Iets positiefs dat zou kunnen helpen niet doen voelt minder erg dan iets negatiefs doen dat schade berokkent, waardoor we gemakkelijker voor het eerste kiezen.
De omission bias en het tram-voorbeeld
De omission bias werd door Philippa Foot al in 1967 uitgelegd aan de hand van het Trolley Problem, vrij vertaald het ‘tram voorbeeld’. Stel je de volgende situatie voor:
Er komt een tram aandenderen over een spoor dat onder een brug door gaat. Achter de brug liggen 5 mensen op het spoor. Zij zullen worden overreden en overlijden. Behalve als je erin slaagt de tram te blokkeren. Er staat een dikke man naast je op de brug. Indien je hem eraf duwt zal hij overlijden, maar zal je de 5 mensen redden. Duw jij de dikke man voor de tram?
Een ander voorbeeld heeft betrekking op een tenniswedstrijd. Stel dat je tegenstander nog even wat komt eten in de sportkantine waar jij nog snel een bardienst draait. Je weet van je tegenstander dat hij of zij allergisch is voor basilicum.
- In situatie A maak jij het gerecht klaar dat je tegenstander bestelt. Zou je basilicum toevoegen en daarmee je kans op winst vergroten? De meeste mensen geven aan immoreel te vinden en dat niet te doen.
- In situatie B maakt je collega het gerecht klaar en voegt deze toevallig basilicum toe. Zou je aangeven dat je tegenstander allergisch is en dit veranderen? De meeste mensen geven aan dit niet immoreel te vinden en zeggen er niets van.
Dit geeft aan dat het gemakkelijker is om iets niet te doen en de ander schade toe te brengen dan iets wel te doen en de ander schade toe te brengen. Iets niet doen kan net zo goed schadelijk zijn als iets wel doen. Het niet-geven van een penalty voor de Zwitsers heeft ze wellicht de winst in de wedstrijd gekost, waardoor ze groepswinnaar hadden kunnen worden en een gemakkelijkere tegenstander hadden kunnen treffen.
Slimmer handelen
Zelf niet ten prooi vallen aan de omission bias? Zodra je een keuze hebt om iets wel of niet te doen is het verstandig je er bewust van te zijn dat de beide keuzes evenveel impact kunnen hebben. Iets laten kan net zo goed schadelijk of onterecht zijn als iets wel te doen. Merk je dat anderen gemakkelijker iets laten en daarmee schade berokkenen? Wellicht vallen ze ten prooi aan de omission bias en kunnen ze daar dus eigenlijk weinig aan doen. Doe er je voordeel mee wanneer je anderen een opvallende keuze ziet maken iets niet te doen.
Artikel met plezier gelezen? Like me op Facebook en lees wekelijks slimme psychologische tips die je direct kunt inzetten.
Wetenschappelijke bronnen
Philippa Foot, The Problem of Abortion and the Doctrine of the Double Effect in Virtues and Vices (Oxford: Basil Blackwell, 1978) (originally appeared in the Oxford Review, Number 5, 1967.)
No Comments