Browsing Tag

denkfout

“Ik ben er nu toch”: psychologische denkfout

26 mei 2017

“We zijn er nu toch, laten we in ieder geval de accessoires nog even bekijken.” Een veelgehoorde uitspraak in de vestigingen van Ikea, net als bij die van andere meubel- en woonwinkels op afgelegen bedrijventerreinen. De lange rit in de auto of op de fiets kostte behoorlijk wat moeite, die willen we niet voor niets hebben gedaan. We bekijken (en kopen) de accessoires in de schappen of nemen op het terras om de hoek in ieder geval een drankje als de winkel die we wilden bezoeken onverwacht dicht blijkt te zijn. Waarom is dit een psychologische denkfout?
Lees verder…

Vrijuit rijmen maar: want dan is het waar

9 september 2016

‘Melk is goed voor elk’ en ‘Je bent een rund als je met vuurwerk stunt’: het zijn nog altijd bekende slogans voor, respectievelijk, melk aan de ene zijde en geboden voorzichtigheid met vuurwerk door Sire. Dat die slogans nog altijd goed in ons hoofd zitten heeft met tal van factoren te maken, waaronder met het feit dat ze rijmen. Rijmende slogans en andere zinnen hebben namelijk een bijzondere invloed op ons brein. We onthouden ze stukken gemakkelijker en nemen ze bovendien veel sneller voor waarheid aan dan vergelijkbare slogans die niet rijmen.

Lees verder…

Weer een deadline gemist? Dit is de psychologische oorzaak (en een handige oplossing)

2 september 2016

Elon Musk is de oprichter, eigenaar en visionair van Tesla. Zijn fans dragen hem en de elektrische auto’s op handen, tegenstanders wijzen op de haast doorlopende vertragingen en gemiste deadlines (2013, 2014 & 2015). Het bedrijf onder leiding van Musk lijkt er moeilijk in te slagen zich aan de gemaakte planningen te houden. Wellicht herken je dat zelf ook en miste je onlangs nog een deadline. Hier is een goede psychologische verklaring voor. En beter nog, ik verklap je een oplossing!

Lees verder…

95% van de mensen rijdt beter dan gemiddeld: zelfoverschatting in optima forma

12 augustus 2016

We zijn doorgaans behoorlijk overtuigd van onze eigen kwaliteit. We rijden beter dan gemiddeld, maken weinig fouten wanneer het gaat om spelling en behoren binnen ons vakgebied tot de absolute experts. Statistisch gezien is het simpelweg onmogelijk dat we het allemaal bij het juiste eind hebben als 95% van de mensen aangeeft dat ze beter rijden dan de gemiddelde bestuurder in een land. Hoe komt het dat we onszelf zo overschatten? Heeft dat een functie en kunnen we er iets aan doen? Ik duik als Consumentenpsycholoog in het Lake Wobegon-effect: het effect van zelfoverschatting.

Lees verder…

Liever onterecht geen penalty dan onterecht wel een penalty: de omission bias

29 juli 2016

Het is de laatste minuut van Frankrijk – Zwitserland tijdens EURO 2016. De Fransen zijn gastheer en vanwege 0 – 0 op het bord lijkt er een gelijkspel uit te komen. De Fransen worden op die manier groepswinnaar en treffen een relatief gemakkelijke tegenstander in de achtste finales. Bacary Sagna van de Fransen trekt de Zwitserse Blerim Dzemaili in het strafschopgebied aan z’n shirt en ontneemt ‘m zo een scoringskans. Penalty? Nee, de scheidsrechter besluit door te laten spelen: niets aan de hand. Zo’n onterecht niet gegeven penalty voelt voor een scheidsrechter stukken minder ongemakkelijk dan een eventueel onterecht wel gegeven penalty, dus bij twijfel heeft hij de neiging niets te doen. Hoe dat komt? Daar ligt psychologisch de omission bias aan ten grondslag.

Lees verder…

Laat je niet zomaar verleiden tot een iPhone-verzekering voor een kapot scherm

26 februari 2016

Linda is 31 jaar oud, single, niet op haar mondje gevallen en behoorlijk slim. Ze studeerde filosofie en als student besteedde ze veel tijd aan het bestrijden van discriminatie en onrecht. Bovendien nam ze deel aan anti-nucleaire demonstraties.

Wat lijkt je het meest waarschijnlijk?

  1. Linda werkt als een bankmedewerker
  2. Linda werkt als een bankmedewerker en is actief binnen de feministenbeweging

Keuze gemaakt? Doe dat eerst even voordat je verder leest, welke van de twee lijkt je het meest waarschijnlijk?

De meeste mensen kiezen voor optie 2. Dat is echter vreemd, omdat een combinatie van twee feiten altijd minder waarschijnlijk is dan dat een van beiden het geval is. Dit heeft te maken met pure kansberekening. Linda zou immers bankmedewerker kunnen zijn en niet actief binnen de feministenbeweging of actief binnen een willekeurige andere beweging. In al die gevallen in optie 1 waar, optie 2 is slechts waar wanneer ze specifiek kiest voor een baan als bankmedewerker en vervolgens ook nog eens actief wordt binnen de feministenbeweging.

Linda Venn

Logisch resultaat bij de informatie

Waar heeft dit mee te maken? Ons brein gebruikt een soort snelkoppelingen om de wereld minder complex te maken. Het gaat om heuristieken die voorkomen dat we situaties tot in de details uit hoeven te zoeken. De Conjunction Fallacy is een bekende heuristiek binnen de consumentenpsychologie. Gezien de tijd die Linda tijdens haar studie besteedde aan het bestrijden van discriminatie en onrecht vinden we het ‘logisch’ dat ze actief is binnen de feministenbeweging, we voorkomen met die heuristiek dat we een kansberekening uit hoeven te voeren.

Nieuwe poging dan, stel je het volgende voor. Meneer van Dalen kleedt zich excentriek, hij ziet er eigenlijk altijd net te goed uit en werkt als interieurarchitect. Hij luistert graag muziek van Gerard Joling.
Wat lijkt je het meest waarschijnlijk?

  1. Meneer van Dalen is een gay-man
  2. Meneer van Dalen is een man

Keuze gemaakt?

Inderdaad, de tweede optie vormt het goede antwoord. Indien meneer van Dalen een gay-man is zou hij immers ook een man zijn, gay-mannen vormen een onderdeel van de totale populatie mannen.

Slimmer consumeren

Deze heuristiek kan je onder andere in de weg zitten wanneer je nadenkt over verzekeringen. Koop je bijvoorbeeld een nieuwe iPhone en wijst Apple je erop dat je de dekking hard nodig hebt als je de telefoon laat vallen en het scherm breekt? Je zou dit uit kunnen schrijven als de volgende twee opties:

  1. Je iPhone valt
  2. Je iPhone valt en het scherm breekt

Door slechts één van de mogelijke gevolgen in één adem te noemen probeert een bedrijf als Apple in te spelen op de heuristiek in je hersenen. Apple wil je laten geloven dat optie 2 het meest waarschijnlijke scenario is, terwijl je telefoon na een val net zo goed heel zou kunnen blijven. Een verzekering is dan ineens een stuk minder interessant. Laat je niet zomaar verleiden tot de Conjunction Fallacy, probeer bij het maken van inschattingen altijd even na te denken over wat het meest waarschijnlijk is en of er een andere uitkomst mogelijk is.

Artikel met plezier gelezen? Like me op Facebook en lees wekelijks een slimme psychologische tip die je direct kunt inzetten.

Wetenschappelijke bron

Tversky, A. and Kahneman, D. (October 1983). “Extension versus intuitive reasoning: The conjunction fallacy in probability judgment”. Psychological Review 90 (4): 293–315. doi:10.1037/0033-295X.90.4.293.

Waarom feliciteren verkopers je met je aankoop?

12 februari 2016

“Gefeliciteerd met je nieuwe aankoop!” Onlangs een nieuwe computer of nieuwe broek gekocht? Online een vakantiehuis geboekt? Een goede verkoper feliciteert je met je aankoop. Dat is natuurlijk hartstikke aardig, maar wist je dat het bovendien psychologische invloed op je heeft? Goede verkopers weten dat ze jou als consument gelukkig moeten maken met je aankoop, het maakt de kans immers zo groot mogelijk dat je later nog eens een aankoop doet. Het psychologische effect dat hiervoor verantwoordelijk is kennen we als de Choice-Supportive bias, een psychologische denkfout die je (soms onterecht) bevestigt dat je een goede keuze hebt gemaakt, puur omdat jij de keuze hebt gemaakt.

Schermafbeelding 2016-02-11 om 17.30.51

Lees verder…

Deze snelkoppeling in je brein houdt je gemakkelijk voor de gek

22 januari 2016

Waarbij vallen er jaarlijks meer doden; door ongevallen in huis of botsingen in het verkeer? Een gemakkelijke vraag, niet? Dat moet het verkeer zijn. Toch? Het ene leidt jaarlijks tot grofweg 3x meer doden dan het andere. Jaarlijks vallen er door ongelukken in huis namelijk een kleine 2.500 doden, in het verkeer zijn dat er iets meer dan 800! Inderdaad, er vallen jaarlijks veel meer doden bij ongelukken in huis dan in het verkeer. Had je niet verwacht zeker?

Lees verder…

Altijd in de verkeerde rij? Je bent niet de enige die het overkomt

15 januari 2016

Ben jij steevast degene die in de langzaamste rij gaat staan? Je bent niet de enige, ook al lijkt dat wellicht zo. Je hebt last van de Attentional Bias, waarmee je brein je voor de gek houdt. Je hebt selectieve aandacht voor wat er in jouw situatie gebeurt en hebt daardoor geen aandacht voor wat er niet gebeurt in jouw situatie en wat er om je heen gebeurt. De Attentional Bias geldt als een van de belangrijke ‘denkfouten’ die we maken, waarmee ons brein ons in diverse situaties op het verkeerde been zet.

Lees verder…