Hoe zeer de NOS en andere nieuwsmedia ons ook waarschuwen, er lijkt geen ontkomen aan als het gaat om trappen in deep fakes. Ons brein wil niets liever dan meegaan in de valse video, waarin geavanceerde technieken het mogelijk maken om iedereen alles wat je wilt te laten zeggen. Dus Mark Rutte op Youtube die toegeeft dat het coronavirus inderdaad komt door de nieuwe 5G-masten? Als je het aan de juiste doelgroep laat zien gaat het er als zoete koek in.
Lees verder…
Minder uitstoot, meer duurzaamheid en een gezonder leefklimaat voor ons allemaal: nu en in de toekomst. Wie kan daar tegen zijn? En wie is daar tegen? Groot voorstander als ik ben betrap ik mezelf er regelmatig op me er toch niet helemaal naar te gedragen. Omdat ik dat vinkje eigenlijk nooit aan vink, als ik de CO2-uitstoot voor mijn vlucht met bijvoorbeeld KLM kan compenseren. En met mij veel anderen.
Lees verder…
Op Instagram kunnen we binnenkort labels verwachten die aangeven dat de inhoud deels of helemaal onjuist is. Dat maakte moederbedrijf Facebook onlangs bekend, in samenwerking met Nu.nl. Een leuk initiatief, maar ook een aanpak die psychologisch helaas weinig tot geen effect zal hebben. Hoe dat komt? Het heeft te maken met de Confirmation Bias, waar de nieuwswebsite zelf notabene 3 dagen eerder uitgebreid over schreef.
Lees verder…
Een sterke slogan, psychologisch in ieder geval. Door reclamebureau Open Now. Door slim gebruik te maken van selectieve perceptie door het brein doen de Frequency Illusion en de Confirmation Bias de rest om Hyundai inderdaad tot een alomaanwezige auto te maken. In het onbewuste brein van de consument dan.
EditieNL interviewde me naar aanleiding van een artikel waaruit blijkt dat het aantal boekingen naar Turkije alweer 90 procent hoger ligt dan een jaar geleden. Hoe kan dat zo snel gegaan zijn, terwijl we recent nog lazen over aanslagen, terreurdreiging en natuurlijk de coupe-pleging? Het heeft te maken met de availability bias, een stukje sociaal bewijs, de optimism bias en de confirmation bias. Teveel voor in de uitzending bleek, dus hieronder leg ik je graag uit wat ik de verslaggever vertelde.
De grootse TV-debatten, campagnes van de partijen en de Stemwijzer ten spijt: je weet op onbewust niveau allang wat je wilt stemmen. Die debatten en andere pogingen je meer over de materie te vertellen helpen je slechts bevestiging te vinden van wat je al vond, zodat je ook op bewust niveau een reden hebt om op een partij of een persoon te stemmen. Het is een klassiek voorbeeld van de psychologische Confirmation Bias.
Lees verder…
Making a Murderer is een absolute hit op Netflix. De serie speelt in op de Real Crime-trend van dit moment en vertelt het ongelofelijke verhaal van Steven Avery die na jaren onterecht te hebben vastgezeten vrijkomt en daarna opnieuw wordt opgepakt. Deze keer is het echter menens, het Openbaar Ministerie rakelt allerlei bewijs op dat naar hem wijst als de dader van een moord.
Zonder iets weg te geven over de afloop (ook al hoeft die spoiler je kijkplezier niet eens in de weg te zitten) moge het duidelijk zijn dat lang niet iedereen overtuigd is van het feit dat Steven de moord inderdaad gepleegd zou hebben. Zijn advocaten voeren aan dat er sprake is van een enorme gerechtelijke dwaling, wat volgens hen voor een groot deel het gevolg zou zijn van menselijk falen. Een van de advocaten, Dean Strang, vertelt in een van de latere afleveringen dat hij er niet eens van overtuigd is dat er sprake is van kwade opzet om Avery achter de tralies te krijgen. Het zou volgens hem net zo goed kunnen gaan om puur menselijk falen, als het gevolg van de menselijke aard en de wijze waarop het rechtssysteem in elkaar zit.
Confirmation bias
Hoe zit dat menselijk falen dan in elkaar en wat zou daar de oorzaak van kunnen zijn? Making a Murderer schetst een klassiek beeld van tunnelvisie, iets dat we in de consumentenpsychologie kennen als de Confirmation Bias. Daniel Medwed is professor aan de Northeastern University en omschrijft tunnelvisie als volgt: “zodra je een hypothese gevormd hebt bekijk je alles door die lens en interpreteer je data uitsluitend op de wijze die daarop aansluit”. Het betekent dat je binnen het beschikbare bewijs slechts op zoek gaat naar zaken die je gestelde theorie (Avery is de dader) kunnen bewijzen. Bewijs dat in een andere richting wijst (Avery is niet de dader) laat je liggen of neem je niet serieus.
Het is een bekende menselijke trek, tunnelvisie komt vaker voor dan je denkt. Het heeft menig kandidaat in Wie is de Mol al de kop gekost (spreiden, spreiden, spreiden!) en met name mensen met een laag inkomen blijken hebben moeite te hebben de juiste aankopen te doen. Wil je bijvoorbeeld een nieuwe televisie kopen en twijfel je tussen een Philips of een Samsung TV? Wellicht heb je een goede eerdere ervaring gehad met Philips, iets dat er onbewust toe kan leiden dat tunnelvisie zich meester maakt van je beslissingsproces. Je bekijkt verschillende televisies en waardeert de Ambilight-functie, de handige apps die er beschikbaar zijn, de scherpe aanbiedingen en Ambilux. Dat Samsung daar een gebogen scherm, hogere contrastwaarden en een stijlvoller design tegenover zet deert je niet, ‘dat is voor een televisie niet belangrijk’ houd je jezelf voor. Je neemt slechts de argumenten mee die je goed uitkomen, zodat je uiteindelijk voor die Philips TV kunt kiezen waar je onbewust al een keuze voor gemaakt had.
Ons brein houdt ervan om gelijk te hebben en dat te houden, we komen niet graag terug op eerdere keuzes die we maakten of overtuigingen die we hebben gevormd. Terugkomen of draaikonten komt niet zelfverzekerd en onbetrouwbaar over, iets dat ons geen prettig gevoel oplevert. Vasthouden aan waar we voor staan, dat voelt veel overtuigender. De Confirmation Bias kan echter grote gevolgen hebben, zoals Making a Murderer net als gerechtelijke dwalingen in Nederland laat zien.
Tunnelvisie voorkomen
Je niet in de luren laten leggen door de Confirmation Bias en tunnelvisie? Schrijf je overtuiging op en zet daar het bewijs bij dat je daarvoor hebt op een rij. Schrijf vervolgens ook de tegenovergestelde overtuiging op en zet daar het bewijs bij dat je kunt vinden. Probeer dit zo objectief mogelijk te doen. Vind je dat lastig? Het helpt wanneer je iemand anders vraagt advocaat van de duivel te spelen. Wijst het geheel aan bewijs inderdaad nog steeds in de richting die je hebt gekozen? Wellicht is het goed dat toch nog eens te overdenken of er op terug te komen.
Artikel met plezier gelezen? Like me op Facebook en lees wekelijks een slimme psychologische tip die je direct kunt inzetten.
Wetenschappelijke bron
Plous, S. (1993). The Psychology of Judgment and Decision Making. p. 233.
Veel van ons gedrag is gebaseerd op doelen die we stellen. We kopen spullen om die doelen te bereiken, ondernemen activiteiten of zetten geld apart om voortgang te boeken. Om onze doelen te bereiken hebben we zelfdiscipline of zelfregulatie nodig, dat ons helpt om een stap voorwaarts te maken (Baumeister & Heatherton, 1996). Willen we gewicht verliezen? Dan moeten we gezonder eten, meer bewegen en ‘lekkere verleidingen’ laten staan. Willen we een financiële buffer opbouwen of een mooie nieuwe auto kopen? Dan moeten we daarvoor geld apart zetten en tussentijdse aankopen zien te weerstaan. Hoe komt het dat het achteraf vaak veel moeilijker blijkt om onze doelen te bereiken dan we denken, en kunnen we daar iets aan doen? Als consumentenpsycholoog leg ik je uit hoe dit deels te verklaren valt, aan de hand van een artikel van Campbell en Warren (2014).