Veilig fietsen? De helm is psychologisch een slecht idee

25 november 2016

Fysiologisch biedt de helm bescherming tegen hoofdletsel bij vallen. Psychologisch ligt dat echter net wat anders. Uit onderzoek in de Verenigde Staten blijkt dat auto’s dichter langs fietsers scheren die een helm dragen. Het gevolg? Meer gevaar op de weg voor fietsers die netjes een helm opdoen om zich in het verkeer beter te beschermen. Hoe dat psychologisch zit? Dit heeft te maken met Risk Compensation.

1 ster * – Eenvoudig toe te passen, begrijpelijk zonder enige achtergrond

We gaan er onterecht vanuit dat een fietser met een helm veel beter beschermd is, waardoor we als automobilist niet zoveel afstand hoeven te houden.

Het onderzoek naar de afstand die automobilisten houden ten opzichte van fietsers wees uit dat zij gemiddeld 8,5cm dichter langer fietsers scheerden als zij een helm droegen. Het lijkt erop dat de automobilisten op voorhand een inschatting maakten van het ‘gevaar’ dat er dreigde. Hadden fietsers een helm op? Dan leidde dat in de ogen van automobilisten (onbewust) tot een lagere inschatting van gevaar, waardoor het gerechtvaardigd leek om er dichter langs te rijden.

Risk Compensation ontstaat automatisch in ons brein. We schatten het gevaar van een bepaalde situatie in, waarbij we onbewust teveel waarde toedichten aan de beschermende middelen. We gaan er onterecht vanuit dat een fietser met een helm veel beter beschermd is, waardoor we als automobilist niet zoveel afstand hoeven te houden. Dit leidt bovendien ook in andere situaties tot opvallende uitkomsten.

Autogordels en ‘shared space’

We kunnen het ons sinds de jarenlange verplichting tot het dragen van gordels inmiddels niet meer voorstellen, maar in 1994 werd er onderzoek gedaan naar automobilisten die wel of geen gordel droegen. Het bleek dat automobilisten die een gordel droegen gemiddeld harder en minder voorzichtig reden dan zij die daar geen gebruik van maakten.

Is het uiteindelijk dan verstandig om een helm op te doen? Ja, dat is in algemene zin verstandig. Het is echter wel van belang om je bewust te zijn van de invloed die de helm psychologisch kan hebben.

Ten tweede rijdt men in Zweden sinds 1967 aan de rechterkant van de weg, voorheen reden zij links. Na die wisseling van rijstrook daalde het aantal schadeclaims bij autoverzekeringen met 40%. Het ervaren gevaar bij automobilisten nam (tijdelijk) toe, waardoor zij hiervoor compenseerden door voorzichtiger te rijden.

fietsstraat

Er bestaan overigens ook andere technieken om het ervaren gevaar toe te laten nemen, we duiden die aan met ‘shared space’. Door op een weg fietsers op dezelfde rijbaan als de auto’s toe te laten ontstaat er voor beiden een toegenomen ervaren mate van gevaar. Ook het weghalen van verkeerslichten en wegmarkering kan daaraan bijdragen. Het moet ervoor zorgen dat we ons meer bewust worden van de gevaren, waardoor we voorzichtiger gaan rijden.

Een helm op doen?

Is het uiteindelijk dan verstandig om een helm op te doen? Ja, dat is in algemene zin verstandig. Het is echter wel van belang om je bewust te zijn van de invloed die de helm psychologisch kan hebben. Wees je bewust van het risico dat jij jezelf veiliger voelt met een helm (zoals met een autogordel om) en wees je bewust dat ook anderen het gevaar mogelijk als kleiner inschatten. Let ondanks je helm dus extra goed op het verkeer, zodat je je daar zowel fysiologisch als psychologisch veilig in kunt bewegen.


Artikel met plezier gelezen? Like me op Facebook en lees wekelijks slimme psychologische tips die je direct kunt inzetten. Geen artikel meer missen? Abonneer je dan op de nieuwsbrief, zodat je iedere vrijdag de artikelen van die week ontvangt.

Wetenschappelijke bronnen

Hedlund, J. (2000). “Risky business: safety regulations, risk compensation, and individual behavior”. Injury Prevention. 6 (2): 82–89. doi:10.1136/ip.6.2.82.

Lund, AK; Zador, P (1984). “Mandatory belt use and driver risk taking”. Risk Analysis. 4: 41–53. doi:10.1111/j.1539-6924.1984.tb00130.x.

Rudin-Brown; Jamson (2013). Behavioural Adaptation and Road Safety: Theory, Evidence and Action. CRC Press. p. 67. ISBN 9781439856673.

You Might Also Like

No Comments

Leave a Reply