Hoe verleiden social media-apps je iedere keer om langer te blijven scrollen dan je van plan was? De apps zitten vol slimme trucs en psychologische principes, om jouw aandacht vast te houden. Maar, hoe doen ze dat? En waarom werkt het zo goed?
1 ster * – Eenvoudig toe te passen, begrijpelijk zonder enige achtergrond
Dat je beïnvloed wordt weet je waarschijnlijk. Maar, wat programmeren die ontwikkelaars precies? En waarom kun je er zo weinig tegen doen? Ik zet 10 van de meest doortrapte technieken voor je op een rij.
Wist je trouwens dat de ontwikkelaars zelf hun kinderen het liefst beschermen, tegen de apps waaraan ze zelf werken?
1. Variabele beloningen
Als er iets is waar het brein blij van wordt, dan zijn het beloningen. En beter nog: variabele beloningen.
Iedere keer dat je een like, een reactie of een interessante post ziet vindt het brein dat spannend, en leuk. Het maakt dopamine vrij in het brein, een hormoon dat blij stemt. Jouw brein wil dat gevoel het liefst zo vaak mogelijk ervaren. Daarom kom je er steeds voor terug in de apps.
Tip: dit principe ken je ook van gokautomaten. Social media zijn zo ontworpen dat de beloningen strategisch worden uitgedeeld. Zo wen jij aan de dopamine-shots, en blijf je terugkomen (of verder scrollen).
2. Sociale vergelijking
Het is heel menselijk om jezelf te vergelijken met anderen. Ook heel menselijk is de onzekerheid die je over jezelf kan voelen. En de likes die je helpen om te valideren dat je het goed doet. Of geliefd bent.
Nieuwsgierigheid naar anderen brengt je naar de apps en de platformen, waarna de likes en reacties je onzekerheid wegnemen. Daardoor blijf jij je vergelijken met anderen. Of eigenlijk, met hun perfecte versie op basis van alle hoogtepunten en andere leuke momenten.
3. Eindeloos scrollen
De ‘infinite scroll’ is een belangrijke psychologische truc. Je kunt eindeloos blijven scrollen, omdat het nooit stopt.
De invloed op het brein? Die krijgt geen kans om even pauze te nemen. Daardoor raak je in een flow. Dit veroorzaakt cognitieve overbelasting, waardoor je minder makkelijk kritisch nadenkt. Het valt daarom niet mee om kritisch te zijn op hoe lang je bijvoorbeeld al aan het scrollen bent.
Tip: de EU werkt al langer aan wetgeving om het eindeloos scrollen te verbieden.
4. Fear Of Missing Out (FOMO)
We hebben FOMO leren kennen dóór social media. Het gevoel dat je belangrijke informatie, trends of sociale interactie mist dwingt je om de platformen en de apps te gebruiken.
Dat gevoel is heel menselijk, omdat we allemaal een aangeboren angst hebben om buitengesloten te worden. Social media spelen in op emoties, door zich te presenteren als de plek waar je van alles op de hoogte kunt blijven.
5. Gamification
Vooral Snapchat staat bekend om z’n ‘streaks’. Het is een psychologisch slimme vorm van gamification. De spelvorm creëert een gevoel van competitie en competentie, omdat je steeds langere streaks haalt naarmate je de app blijft gebruiken.
Vervolgens ontwikkelt zich dat tot een gevoelde verplichting, die past binnen de sunk cost theorie.
6. Push-notificaties
Heel handig, zo’n push-notificatie. Tenminste, voor de apps en de platformen. Social media gebruiken allerlei meldingen, vaak zonder dat ze urgent zijn.
Ze spelen psychologisch in op nieuwsgierigheid. Het is een krachtige mentale staat, die een ‘oplossing’ vereist. Daarom moet je weten wat de melding inhoudt, zodra je die ziet.
Tip: zet de meldingen dus uit, als je social media minder verslavend wilt maken (inclusief de notificatie-bolletjes bij het app-icoon).
7. Meer posten
Het Highlight Reel-effect beschrijft hoe gebruikers alleen de leukste, mooiste en beste momenten van hun leven tonen. Die poetst versterken gevoelens van ontevredenheid over jouw leven, dus motiveren je om zelf meer te posten.
8. Fabeltjesfuik
Arjen Lubach legde het ooit fantastisch uit: social media vormen een fabeltjesfuik.
De slim ontworpen algoritmes zorgen dat je alleen ziet waar jij het mee eens bent. Of wat je leuk vindt. Heel handig, maar ook heel verslavend.
De fuik bevestigt jouw overtuigingen én presenteert zich als de plek waar je alle informatie vindt die je zoekt.
Social media-platformen testen doorlopend wat je liket, waarop je reageert, wat je aanklikt en hoe lang je ernaar kijkt. Zo ontstaat er een feed met superverslavende content.
9. Sociale validatie
Uiteindelijk vinden we het allemaal leuk om erkend en gewaardeerd te worden.
Social media spelen daarop in, met likes, reacties en andere interacties.
Ook dit maakt weer dopamine vrij, waardoor de apps verslavender zijn.
Wat kun je ertegen doen?
De ontwikkelaars zullen social media niet uit eigen beweging minder verslavend maken. Hun verdienmodel is gebaseerd op de hoeveelheid tijd die je er doorbrengt.
Eenmaal op het platform of in de app valt het niet mee om je als consument te wapenen. Sterker nog, tegenover enorme teams vol marketeers sta je machteloos. Bovendien testen ze doorlopend hoe jij het best te beïnvloeden bent.
Dus wil je minder social media gebruiken?
Zet de meldingen uit. Of beter nog, verwijder de app.
Stel in ieder geval een tijdlimiet in.
Of plan om alvast wat anders te gaan doen na een half uur.
Interessant artikel gelezen en wil je op de hoogte blijven van leuke psychologische inzichten? Meld je aan voor de nieuwsbrief, zodat je iedere vrijdag de nieuwe artikelen ontvangt.
Patrick is meer dan 10 jaar zelfstandig Consumentenpsycholoog. Hij combineert psychologie met marketing. Psychologische inzichten maken hem gelukkiger met zijn eigen (aankoop)keuzes en vormen de wetenschappelijke basis om bedrijven en instellingen te adviseren. Hij schrijft hier blogartikelen op de site, schrijft columns voor RTLZ en De Ondernemer en wordt regelmatig gevraagd voor kranten, tijdschriften, radio en televisie. Bovendien is hij zelfstandig SEO tekstschrijver.
