95% van de mensen rijdt beter dan gemiddeld: zelfoverschatting in optima forma

12 augustus 2016

We zijn doorgaans behoorlijk overtuigd van onze eigen kwaliteit. We rijden beter dan gemiddeld, maken weinig fouten wanneer het gaat om spelling en behoren binnen ons vakgebied tot de absolute experts. Statistisch gezien is het simpelweg onmogelijk dat we het allemaal bij het juiste eind hebben als 95% van de mensen aangeeft dat ze beter rijden dan de gemiddelde bestuurder in een land. Hoe komt het dat we onszelf zo overschatten? Heeft dat een functie en kunnen we er iets aan doen? Ik duik als Consumentenpsycholoog in het Lake Wobegon-effect: het effect van zelfoverschatting.

1 ster * – Eenvoudig toe te passen, begrijpelijk zonder enige achtergrond

Vraag een groep van 100 mensen in hoeverre ze zichzelf beter vinden rijden dan de gemiddelde bestuurder en de kans is groot dat 95 personen daar bevestigend op antwoorden. Uit Brits wetenschappelijk onderzoek kwam immers naar voren dat 95% van de bestuurders zichzelf inschat als bovengemiddeld. Op basis van een eenvoudige les statistiek zou dat niet meer dan 50% van de mensen mogen zijn. Een vergelijkbaar resultaat kwam naar voren uit een onderzoek naar spelling en onze kwaliteiten op dat gebied. De respondenten dienden woorden te spellen en aan te geven of ze dachten dat ze foutloos hadden gewerkt. Van alle respondenten die aangaven een 100% score te hebben bereikt bleek dat ze gemiddeld genomen slechts 80% van de gespelde woorden goed hadden.

Het Lake Wobegon-effect

Dit effect staat binnen de consumentenpsychologie bekend als het Lake Wobegon-effect. Het was radiopresentator Garrison Keillor die de term bedacht. Hij beschreef daarmee een fictief stadje waarin de vrouwen ontzettend sterk zijn, de mannen er goed uitzien en de kinderen een bovengemiddelde intelligentie hebben. Meerdere onderzoeken naar dit effect tonen aan dat vooral adviseurs, experts, beleidsmakers, directeurs en managers last hebben van dit effect. We overschatten onze eigen capaciteiten. Ook in het dagelijks leven is dit het geval: van de Franse mannen vindt 84% zich een bovengemiddeld goede minnaar.

Uit onderzoek van Taylor and Brown (1988) blijkt dat we deze zelfoverschatting vooral gebruiken om positief over ons eigen kunnen te zijn. We hebben positieve beelden van onze kwaliteiten, ervaren een (fictief) gevoel van controle en geloven in onze superioriteit ten opzichte van anderen. Er is wat dat betreft sprake van een mechanisme in ons brein dat ervoor zorgt dat we tevreden kunnen zijn met wie we zijn en wat we doen.

Zelfoverschatting verminderen

Het Lake Wobegon-effect zorgt ervoor dat we tevreden zijn over wat we bereiken en wat we doen, maar die zelfoverschatting kan ook doorslaan. Het is met name als expert, adviseur of beleidsmaker van belang om er rekening mee te houden dat we onze eigen kwaliteiten gemakkelijk overschatten. Door ons hier bewust van te zijn maken we het ons een stuk gemakkelijker om andere experts om hun mening of inzicht te vragen en samen tot de best mogelijke keuze te komen. Het kan geen kwaad zo nu en dan in te zien dat we de wijsheid niet in pacht hebben, hoe kundig we ons eigen handelen ook ervaren.

En om terug te komen op het autorijden, de mannen onder ons kunnen alvast oefenen hun zelfoverschatting in toom te houden door te lezen hoe vrouwen beter rijden dan mannen. Het geeft maar aan dat het simpelweg onmogelijk is dat 95% van de mannen beter rijdt dan gemiddeld. De vrouwen staan gemiddeld genomen immers boven ons wanneer het gaat om de rijvaardig- en rijveiligheid. “Het onderzoek toont aan dat er nogal een grote discrepantie bestaat tussen hoe mannen denken dat ze rijden en hoe ze daadwerkelijk rijden.”

Artikel met plezier gelezen? Like me op Facebook en lees wekelijks slimme psychologische tips die je direct kunt inzetten.

Wetenschappelijke bronnen

Pallier, Gerry; Wilkinson, Rebecca; Danthiir, Vanessa; Kleitman, Sabina; Knezevic, Goran; Stankov, Lazar; Roberts, Richard D. (2002). “The Role of Individual Differences in the Accuracy of Confidence Judgments”. The Journal of General Psychology. 129 (3): 257–299. doi:10.1080/00221300209602099. PMID 12224810.

Taylor, Shelley E.; Brown, Jonathon D. (1988). “Illusion and well-being: A social psychological perspective on mental health”. Psychological Bulletin. 103 (2): 193–210. doi:10.1037/0033-2909.103.2.193. PMID 3283814.

You Might Also Like

No Comments

Leave a Reply