Stereotypen zijn niet per se slecht: 3 waardevolle functies

14 oktober 2016

We zijn er gemiddeld genomen niet trots op dat we denken in stereotypen. Ieder individu is uniek en verdient daarom een unieke beoordeling en behandeling. Stereotypen associëren we steeds vaker met iets negatiefs, iets waar we maar beter van weg kunnen blijven. Toch kunnen ze ons tegelijkertijd op verschillende manieren helpen. Ons consumentengedrag in stereotypen is van waarde op een zowel sociaal als cognitief niveau. Tijd om het stereotype weer in een wat meer positief daglicht te zetten.

1 ster * – Eenvoudig toe te passen, begrijpelijk zonder enige achtergrond

Dat we niet bepaald positief denken over stereotypen is overigens niet nieuw. Gordon Allport was een van de eersten die er onderzoek naar deed en stelde dat we ze slechts gebruiken om anderen die niet bij ons horen (de ‘outgroup’) slechter af te schilderen dan wij. Ook Katz en Braly gingen als wetenschappers in 1933 mee in die gedachtelijn. Zij stelden dat stereotypen altijd negatief waren. Pas in 2002 ontwikkelde Fiske en anderen een nieuwe model. Het Stereotype Content Model gaat uit van twee dimensies: de warmte en competentie van anderen die we indelen op basis van stereotypen.

schermafbeelding-2016-10-03-om-15-24-47

Hierboven zie je het model dat zij ontwikkelden. De wetenschappers onderscheiden vier verschillende soorten stereotypen. We kunnen ouderen bijvoorbeeld aardig vinden (warmte), maar tegelijkertijd bestempelen als incompetent. Daarnaast kunnen we anderen waar we tegen opkijken bestempelen als zowel aardig (warmte) als competent of kan het de andere kant opslaan wanneer we mensen met een uitkering met de nek aankijken.

Vandaar dat ons brein ervoor kiest gebruik te maken van stereotypen en grote groepen mensen met vergelijkbare karakteristieken op één hoop te gooien.

De waardevolle functies van stereotypen

Stereotypen kennen we vooral van de negatieve associaties, maar ze dienen ook wel degelijk positieve functies:

  • Stereotypen maken de wereld cognitief overzichtelijker
  • Stereotypen helpen sociale evenementen en groepsgedrag te verklaren
  • Stereotypen maken duidelijk bij wie we graag horen

Een stereotype helpt ervoor te zorgen dat we de wereld om ons heen gemakkelijker kunnen bevatten. Het is cognitief simpelweg niet te doen om ieder individu uniek te behandelen, de informatie die we dan moeten verwerken zou leiden tot een totale overload. Vandaar dat ons brein ervoor kiest gebruik te maken van stereotypen en grote groepen mensen met vergelijkbare karakteristieken op één hoop te gooien. Dat brengt uiteraard het risico met zich mee te overgeneraliseren, maar is in de basis een prettige functie die voorkomt dat we gek worden van alle informatie die we moeten verwerken over unieke karakteristieken.

Daarnaast maken stereotypen het gemakkelijker om sociale evenementen en groepsgedrag te verklaren. We kunnen spreken van een ingroup en een outgroup, mensen die wel of niet bij een bepaalde groep anderen horen op basis van een stereotype. Dat we als ‘volk’ kunnen afgeven op de ‘bankiers met hun hoge bonussen’ die de economie kapot maken hebben we te danken aan het feit dat we graag denken in stereotypen.

Ten derde helpen stereotypen ervoor te zorgen dat we ons kunnen identificeren met een bredere groep. Als Nederlander ben je fan van Oranje (in goede tijden) en ontleen je aan de groep om je heen je eigenwaarde en je eigen identiteit. Een stereotype helpt om ons lidmaatschap binnen de groep in kaart te brengen, zodat we anderen die tevens lid zijn van die groep gemakkelijker als zodanig herkennen.

Eerlijker oordelen over stereotypen

Het is slechts de werking van het brein die de ander daar onbewust en automatisch toe beweegt.

De volgende keer dat je hoort over ons denken in stereotypen is het daarom verstandig om eerst even na te gaan welke functie dat wellicht dient. De uitkomst daarvan hoeft niet altijd positief te zijn, maar de stereotypen zijn er met een reden en helpen ons brein om de wereld om ons heen beter te bevatten.

Wees je daar bijvoorbeeld van bewust wanneer iemand anders denkt in stereotypen en jou op basis daarvan op een bepaalde manier wegzet. Het is slechts de werking van het brein die de ander daar onbewust en automatisch toe beweegt. Het helpt je gemakkelijker te incasseren en bijvoorbeeld een inhoudelijke discussie aan te gaan om aan te geven dat je ondanks het gemak van stereotypen wel degelijk een uniek individu bent met eigen karakteristieken.

Artikel met plezier gelezen? Like me op Facebook en lees wekelijks slimme psychologische tips die je direct kunt inzetten. Geen artikel meer missen? Abonneer je dan op de nieuwsbrief, zodat je iedere vrijdag de artikelen van die week ontvangt.

Wetenschappelijke bronnen

Cuddy, Amy J. C.; Fiske, Susan T. (2002). “Doddering But Dear: Process, Content, and Function in Stereotyping of Older Persons”. In Nelson, Todd D. Ageism: Stereotyping and Prejudice against Older Persons. Cambridge, Mass.: MIT Press. pp. 7–8. ISBN 978-0-262-14077-5.

You Might Also Like

No Comments

Leave a Reply