De markt voor beauty, botox en cosmetische ingrijpen spint er garen bij: de wereldwijde omzet bedraagt honderden miljarden en is nog altijd snel groeiend. Dat heeft natuurlijk allerlei redenen. Psychologisch blijkt onduidelijkheid over je zelfbeeld eraan bij te dragen. Experts in consumentengedrag toonden aan dat botox, beauty en social media-filters extra verleidelijk blijken als je van jezelf niet goed weet wie je werkelijk bent.
3 sterren *** – Wetenschappelijke inzichten vanuit de consumentenpsychologie, vertaald naar concrete voorbeelden.
Een helder zelfbeeld vraagt om een duidelijk en zelfverzekerd concept van wie je bent, dat bovendien stabiel en intern consistent is. In andere woorden: er bestaat voor jezelf geen twijfel over wie je bent en waar je voor staat.
Twijfel je daar wel aan? Bijvoorbeeld omdat je het ene moment demonstreert bij Extinction Rebellion en je een maand later naar Spanje vliegt voor een welverdiende stedentrip? Dan ben je meer vatbaar voor verleidingen door beautyproducten, botox en foto-filters.
Mooier = beter
Mooie mensen voelen zich beter en krijgen meer voor elkaar. Dat is zowel de associatie die de meeste mensen hebben als wat er blijkt uit wetenschappelijk onderzoek.
Als het aan een stabiel en helder zelfbeeld ontbreekt voel je de neiging om meer bezig te zijn met hoe anderen je zien en wat ze van je denken. Dat verhoogt je publieke zelf-bewustzijn. Daardoor ben je meer bezig met hoe je eruitziet, omdat je weet dat mooie mensen zich beter voelen en meer voor elkaar krijgen.
Kort door de bocht grijp je daarom sneller naar beautyproducten, botox en foto-filters als je (soms) twijfelt over wie je werkelijk bent en waar je voor staat.
Een stabiel zelfbeeld
Een helder en stabiel zelfbeeld levert allerlei voordelen op, zoals tevredenheid met je baan, sterkere relaties, minder last van angsten en minder risico op depressie. Bovendien maakt het je optimistischer over de toekomst.
Tip: wil je iemand met een troebel en instabiel zelfbeeld herkennen? Je merkt het aan sterk-expressieve uitingen, attitudes en keuzes. Die bevestigen wie diegene is, dus dragen bij aan de eigen overtuigingen.
Bij wie het aan een helder en stabiel zelfbeeld ontbreekt knaagt het verlangen om de juiste indruk op anderen te maken. Een verhoogd bewustzijn van het publieke voorkomen motiveert om meer moeite te doen, om op de juiste manier over te komen. Het zelfbewustzijn neemt toe, waardoor de ‘mooier = beter’-associatie kan toeslaan. Dit maakt het de favoriete doelgroep van beautymerken en cosmetisch chirurgen.
Accepteer de variatie
Een helder en stabiel zelfbeeld maakt de beschreven verleidingen minder verleidelijk. Of sta toe dat er variatie is, omdat we allemaal meerdere persoonlijkheidseigenschappen hebben. Die conflicteren soms, ook van het ene op het andere moment. Dat is niet meer dan menselijk. Sta jezelf toe dat je demonstreert voor meer aandacht voor het klimaat. En sta jezelf toe dat je ook een keer op vliegvakantie gaat. Zolang je streeft naar de beste versie van jezelf kan niemand je ervan betichten dat je je best niet doet.
Accepteer de variatie in de verschillende zelfbeelden die je afwisselt. Of waak voor de verleidingen om daar iets aan te doen. Herken de manier waarop marketeers daarop in proberen te spelen. En sta voor wie je bent, zonder dat over-nadrukkelijk uit te dragen.
Interessant artikel gelezen en wil je op de hoogte blijven van leuke psychologische inzichten? Meld je aan voor de nieuwsbrief, zodat je iedere vrijdag de nieuwe artikelen ontvangt.
Wetenschappelijke bronnen
Verder lezen: Wang, J. & Yu, Y. (2023). Beautify the blurry self: Low self-concept clarity increases appearance management. Journal of Consumer Psychology, 33, 377-393.
Butzer, B., & Kuiper, N. A. (2006). Relationships between the fre- quency of social comparisons and self-concept clarity, intoler- ance of uncertainty, anxiety, and depression. Personality and Individual Differences, 41(1), 167–176.
Campbell, J. D., Trapnell, P. D., Heine, S. J., Katz, I. M., Lavallee, L. F., & Lehman, D. R. (1996). Self-concept clarity: Measurement, personality correlates, and cultural boundaries. Journal of Personality and Social Psychology, 70(1), 141–156.
Diener, E., Wolsic, B., & Fujita, F. (1995). Physical attractiveness and subjective well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 69(1), 120–129.
Earl, J. K., & Bright, J. E. (2007). The relationship between career decision status and important work outcomes. Journal of Vocational Behavior, 71(2), 233–246.
Feingold, A. (1992). Good-looking people are not what we think. Psychological Bulletin, 111(2), 304–341.
Gal, D., & Rucker, D. D. (2010). When in doubt, shout! Paradoxical in- fluences of doubt on proselytizing. Psychological Science, 21(11), 1701–1707.
Jiang, T., Chen, Z., & Sedikides, C. (2020). Self-concept clarity lays the foundation for self-continuity: The restorative function of autobiographical memory. Journal of Personality and Social Psychology, 119(4), 945–959.
Lewandowski, G. W., Jr., Nardone, N., & Raines, A. J. (2010). The role of self-concept clarity in relationship quality. Self and Identity, 9(4), 416–433.
Mittal, B. (2015). Self-concept clarity: Exploring its role in consumer behavior. Journal of Economic Psychology, 46, 98–110.
Scheier, M. F., & Carver, C. S. (1985). The self-consciousness scale: A revised version for use with general populations. Journal of Applied Social Psychology, 15(8), 687–699.
Patrick is meer dan 10 jaar zelfstandig Consumentenpsycholoog. Hij combineert psychologie met marketing. Psychologische inzichten maken hem gelukkiger met zijn eigen (aankoop)keuzes en vormen de wetenschappelijke basis om bedrijven en instellingen te adviseren. Hij schrijft hier blogartikelen op de site, schrijft columns voor RTLZ en De Ondernemer en wordt regelmatig gevraagd voor kranten, tijdschriften, radio en televisie. Bovendien is hij zelfstandig SEO tekstschrijver.
